هرچند این آمار، صرفا متوفیات ارجاعی به مراکز پزشکی قانونی کشور بوده و آمار واقعی بیش از این است، با وجود این، تعداد تلفات انسانی در 5 ماه اول سال‌جاری بیش از 12 درصد نسبت به دوره مشابه سال پیش رشد داشته است.
با افزایش برودت هوا، خطر گازگرفتگی و مرگ ناشی از گاز منواکسیدکربن افزایش می‌یابد به‌گونه‌ای که در 4 سال گذشته بین 68 تا 76 درصد آمار مرگ خاموش در 5 ماه پایانی سال (آبان تا اسفند) رخ داده است از همین رو، به‌واسطه سرمای هوا در بهار سال‌جاری در هر یک از 3 ماه فصل بهار شاهد افزایش مرگ خاموش بوده‌ایم.
در پاسخ به این سؤال که چه دستگاه‌هایی در کاهش حوادث می‌توانند نقش آفرین باشند؟ باید گفت: تقریبا همه دستگاه‌ها به‌خصوص: وزارتخانه‌های مسکن، صنایع، نفت، کشور، کار، آموزش و پرورش، علوم، تعاون و بهداشت، مؤسسه استاندارد، دفتر تدوین و ترویج مقررات ملی ساختمان، مرکز تحقیقات ساختمان، سایر تشکل‌ها و در نهایت افراد و خانواده‌ها.
هم‌اکنون در نیمه دوم آذر ماه هستیم و روزها و ماه‌های سرد سال پیش روی ماست. هر لحظه ممکن است شاهد افت ناگهانی دمای هوا باشیم که پیامد آن هجوم خانواده‌ها به‌سمت وسایل گرمایشی برای نجات از سرماست.
بی‌توجهی به ساده‌ترین نکات ایمنی می‌تواند تلخ‌ترین وقایع را برای خانواده‌ها در پی داشته باشد؛ همانگونه که به دلایل و عوامل متعدد شاهد هستیم که در 5 ماه پایانی 4 سال گذشته به‌طور متوسط روزانه 4 تا 5 نفر از هموطنان‌مان جان خود را از دست داده‌اند.
ملاحظه می‌کنیم که رکورد متوسط تلفات انسانی در 4 سال گذشته در برخی از ماه‌ها به 9 نفر در روز نیز رسیده است (ماه‌های دی 85 و 86) و این یک فاجعه بزرگ ملی محسوب می‌شود.
میزان تلفات انسانی در برخی از ماه‌های سال بیش از تلفات انسانی یک سقوط هواپیماست اما چقدر به این موضوع پرداخته می‌شود؟ این در حالی است که جان انسان‌ها در دین مبین اسلام ارزش بسیار بالایی دارد، آنجا که پیامبر عظیم‌الشأن ما می‌فرمایند: هرکس جان یک نفر را نجات دهد، همانند این است که یک جامعه را نجات داده است.
در گذشته و امروز، برخی سازمان‌ها از جمله آتش‌نشانی و اورژانس در این امر مهم تلاش‌های ارزنده و قابل تقدیری انجام داده‌اند اما گستردگی موضوع فراتر از توان و امکانات چند سازمان محدود و حتی بعضا خارج از حیطه کنترلی آنهاست.
چه باید کرد؟
باید دست به دست هم دهیم و همه در این امر خیر مشارکت کنیم و مسئـولیت را به دیگران و دیگر سازمان‌ها واگذار نکنیم، همت کنیم تا شاید جان چند انسان شریف را از خطر جدی مرگ خاموش نجات دهیم.
نیازمند سازمان یا نهادی به‌عنوان متولی این حرکت عظیم ملی هستیم. حال جای این سؤال باقی است که هریک از سازمان‌ها، ارگان‌ها و دستگاه‌های اجرایی و نظارتی به چه میزان و چگونه می‌توانند سهم خود را در این پروژه بزرگ ادا کنند؟
مرگ خاموش
براساس گزارش تحلیلی سازمان آتش‌نشانی کلانشهر تهران در مورد حوادث سال 86 شهر تهران، علت بروز 73درصد حوادث با انسان، 25درصد با ساختمان و 2 درصد با وسیله گازسوز مورد استفاده مرتبط بود.
نکته و یادآوری مهم اینکه ریشه بسیاری از حوادثی که عامل و مقصر آن انسان یا همان استفاده‌کننده محسوب می‌شود، به مشکلات اساسی و ساختاری ساختمان بر می‌گردد و علت اصلی آن، عدم نصب صحیح دودکش استاندارد و یا اساسا نبود دودکش و عدم‌پیش‌بینی تهویه مناسب هواست که در نتیجه آن، ساکنان ساختمان
به ندرت آگاهانه و عمدتا ناآگاهانه، به روش‌های غیرایمن و استفاده از لوازم گازسوز اما بدون پیش‌بینی لازم برای خروج محصولات احتراق - یعنی گاز منواکسیدکربن - از محیط زندگی رو می‌آورند. از همین روست که به زعم کارشناسان آتش‌نشانی و شرکت گاز عضو کارگروه، حداقل 80درصد حوادث ریشه در عامل ساختمان دارد.
کارگروه پیشگیری
با تدابیر شهردار تهران و به ابتکار شورای سیاستگذاری جامعه ایمن شهرداری تهران، کارگروه پیشگیری از مرگ‌های خاموش ناشی از گاز CO از سال گذشته شکل گرفت. اعضای اصلی این کارگروه را کارشناسان مرتبط با موضوع از شرکت گاز، آتش‌نشانی، اداره استاندارد، شهرداری، انجمن مسمومیت‌های ایران، اورژانس، ستاد بحران، انجمن صنایع لوازم خانگی و شورای سیاستگذاری جامعه ایمن تشکیل می‌دهند و در برخی از جلسات سال گذشته نماینده شرکت ملی گاز در کمیته تدوین و ترویج مقررات ملی ساختمان و همچنین نماینده شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور حضور داشتند. این کارگروه طی 3 ماه گذشته 8 جلسه برگزار کرده است.
در این کارگروه ضمن دریافت و جمع بندی گزارش‌ها و نظرات تمامی کارشناسان و صاحب‌نظران در مورد علل و عوامل مرتبط با وقوع حوادث مرگ خاموش و راهکارهای پیشگیری از وقوع آنها، برای اجرای برنامه‌ها و اقدامات کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت مصوب کارگروه با تایید شورای سیاستگذاری جامعه ایمن برنامه‌ریزی و زمان‌بندی شده است.
برنامه‌های بلندمدت 90-89
برنامه‌های میان مدت و بلندمدت کارگروه، ناظر بر پیگیری برای اصلاح، به‌روز‌آوری و حتی تدوین قوانین و مقررات مرتبط با موضوع با تاکید بر صنعت پیچیده و عریض و طویل ساختمان‌سازی و همچنین فرهنگ‌سازی و بستر‌سازی برای اجرای کامل و دقیق آنهاست. بدیهی است که این برنامه‌ها زمان بر و طولانی خواهد بود اما امید می‌رود که با همت یکایک سازمان‌ها و ارگان‌های مسئـول و متعهد، دوره انتظار تحقق آنها را کوتاه‌سازیم.
برنامه‌های کوتاه مدت 88
اما در بخش برنامه‌های کوتاه مدت؛ یعنی هدفگذاری برای پیشگیری از مرگ‌های خاموش 5 ماهه پایانی سال‌جاری، تمرکز بر فعالیت‌های ضربتی اطلاع‌رسانی و پیشگیری است بنابراین برنامه‌های زیر مد نظر است: 1 - اطلاع‌رسانی در سطح بسیار گسترده با استفاده از حداکثر امکانات و فرصت‌های اطلاع‌رسانی موجود با استمداد ویژه از سازمان صدا و سیما، خبرگزاری‌ها، رسانه‌ها، تریبون‌ها، مساجد، مدارس، ادارات و سازمان‌ها، فرهنگسراها و نمایشگاه‌ها برای همکاری ویژه و مستمر با کارگروه جهت ترویج پیام‌های ایمنی و راهکارهای پیشنهادی به‌منظور افزایش سطح عمومی اطلاعات شهروندان و توانمندسازی آنها.
2 - آموزش سرویس‌کاران و تعمیرکاران و نیروهای کمکی آنها با حمایت و همکاری انجمن صنایع لوازم خانگی و تولیدکنندگان و همچنین انجمن صنفی سرویس‌کاران و تعمیرکاران لوازم گازسوز با 3 هدف زیر: الف - افزایش سطح آگاهی و حساسیت این گروه تاثیرگذار نسبت به موضوعات ایمنی و تاثیرگذاری بر عملکرد آنها در زمان نصب یا تعمیر وسایل گازسوز به‌ویژه در واحدهای مسکونی.
ب - استفاده از این شبکه گسترده و پراکنده در سطح شهر، برای آموزش مؤثر حضوری شهروندان در مورد مسائـل ایمنی لوازم گازسوز و دودکش‌ها در زمان مراجعات حضوری آنها.
ج - شناسایی مکان‌های پرخطر و دارای احتمال زیاد وقوع گازگرفتگی و مرگ خاموش با کمک این گروه برای برنامه‌ریزی و اقدام مقتضی با هماهنگی دستگاه‌های اجرایی مسئـول.
هریک از سرفصل‌های مذکور، دارای جزئـیات و برنامه‌های متعدد جزئـی است که توسط کارگروه پیشگیری از مرگ‌های خاموش، برنامه‌ریزی شده و ضمن تعیین مسئـول اجرای هر فعالیت، زمان بندی لازم نیز انجام شده است. این کارگروه نیازمند حمایت و مشارکت همه سازمان‌ها، ارگان‌ها، نهادها و تشکل‌های علاقه‌مند، متعهد و دلسوز برای این امر مهم و خطیر است.
دکتر جواد نوفرستی دبیرکارگروه پیشگیری از مرگ‌های خاموش ناشی از گاز CO
شورای سیاستگذاری جامعه ایمن شهر تهران
